یزد به اولین شهر خشتی جهان معروف است و قدمتی چندصد ساله دارد؛ اگر بگوییم که در ادامه می‌خواهیم لیستی از جاهای دیدنی یزد در اختیارتان قرار دهیم، تا حد زیادی بی‌راه رفته‌ایم زیرا وجب به وجب خاک یزد پر از مکان‌های تاریخی و دیدنی است که معرفی تمام آن‌ها در این مطلب نمی‌گنجد. در ادامه تنها بخش‌های کوچکی از یزد دیدنی را لیست کرده‌ایم تا راهنمایی برای بوم‌گردی‌های شما باشد.
مسجد جامع یزد، قدمتی ۱۰۰۰ ساله
۱۰۰۰ سال پیش، درست زمانی که جهانیان در فقر فرهنگی دست‌وپا می‌زدند، حاکمان ساسانی در دل کویر آتشکده‌ای بنا کردند تا مایه آرامش جانشان باشد. بنا به گفته برخی از مردم یزد، این آتشکده با خاک و گلاب بنا شده است.مسجد جامع یزد که در دل کویر یزد واقع شده است، طی سده‌های متمادی و در دوره‌های مختلف تاریخی گسترش یافته و به شکلی که امروزه می‌بینیم درآمده است. مسجد جامع یزد پس از اسلام در دوره‌های ایلخانی و تیموری به‌صورت مسجد تکمیل شده است.
بافت تاریخی یزد
بافت تاریخی یزد، به‌عنوان یکی از ارزشمندترین جاهای دیدنی یزد و میراث‌های فرهنگی ایران، هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند. این بافت تاریخی که در سال ۱۳۹۶ به ثبت جهانی یونسکو رسیده است، با معماری منحصربه‌فرد خود، گویای هویت تاریخی و فرهنگی این شهر کویری است. یوتوپین با اجرای بیش از ۵۰۰ تور کویر در یزد توانسته خاطره خوبی برای یوتوپینی‌ها رقم بزند.
کوچه‌های باریک و پیچ در پیچ، خانه‌های خشتی با بادگیرهای بلند و آب‌انبارهای خنک، همگی از ویژگی‌های بارز بافت تاریخی یزد هستند. این بافت تاریخی، علاوه بر ارزش معماری، نمادی از هم‌زیستی انسان و طبیعت در مناطق کویری است. بادگیرها که به‌عنوان سیستم تهویه طبیعی عمل می‌کنند، دمای داخل خانه‌ها را در تابستان‌های گرم و خشک یزد، مطبوع نگه می‌دارند. آب‌انبارها نیز که در زیرزمین خانه‌ها ساخته شده‌اند، منبع تأمین آب آشامیدنی در فصول خشک سال بوده‌اند.
در بافت تاریخی یزد، می‌توانید از خانه‌های قدیمی بازدید کنید و از نزدیک با سبک زندگی مردم این شهر در گذشته آشنا شوید. همچنین، می‌توانید از مسجد جامع یزد، یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین مساجد ایران، دیدن کنید. بازار سنتی یزد نیز با تنوع کالاهای سنتی و صنایع دستی، مکانی جذاب برای گردشگران است.
زندان اسکندر (مدرسه ضیائیه)، یادگار اسکندر مقدونی
به‌عنوان یک ایرانی می‌دانید که زمانی که اسکندر مقدونی به ایران حمله کرد، نه تنها مکان‌های فرهنگی و تاریخی را به آتش کشید بلکه زندان‌هایی احداث کرد تا ایرانی‌ها را پس از محکومیت به آن‌جا بفرستد. یکی از این زندان‌ها، زندان اسکندر نام دارد که در شهر یزد ساخته شده است. بعدها این زندان تغییر کاربری داد و به مدرسه ضیائیه تبدیل شد، اما همچنان، چاه عمیق این زندان، از زمان اسکندر مقدونی دست‌نخورده باقی مانده است؛ افسانه‌ها می‌گویند از این چاه برای شکنجه ایرانی‌ها در زمان اسکندر استفاده شده است.
خانه لاری‌ها
خانه لاری‌ها، یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین بناهای شهر یزد است که با معماری منحصربه‌فرد خود به‌عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی یزد، گردشگران را به سوی خود می‌کشاند. این خانه باشکوه که در محله قدیمی فهادان و در مجاورت عمارت کلاه فرنگی واقع شده است، در دوره قاجار ساخته شده و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه لاری‌ها با مساحتی حدود ۱۷۰۰ متر مربع، شامل شش باب خانه با فضاهای کاملاً معماری شده به سبک خانه‌های کویری است. این خانه‌ها با درها، پنجره‌های ارسی و اتاق‌های آینه‌کاری و نقاشی‌شده، نمایی از زندگی اشرافی در قرن ۱۳ را به نمایش می‌گذارند. بادگیر بلند این خانه، یکی از ویژگی‌های بارز آن است که هوای خنک کویر را به درون خانه هدایت می‌کرده است.
موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده
موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده یزد، در قلب شهر تاریخی یزد و یکی از خانه‌های قدیمی و اعیانی آن قرار دارد. این موزه، با دارا بودن بیش از ۵۰۰۰ قطعه سکه از دوره‌های مختلف تاریخی، از هخامنشیان تا عصر حاضر، گنجینه‌ای ارزشمند از تاریخ پول ایران به شمار می‌رود. هر یک از این سکه‌ها، روایتی از دوران خود را با خود حمل می‌کنند و به ما امکان می‌دهند تا به گذشته‌ای دور سفر کنیم و تحولات اقتصادی و اجتماعی آن دوران را از نزدیک لمس کنیم.
اما جذابیت این موزه تنها به سکه‌های آن محدود نمی‌شود. بخش مردم‌شناسی این موزه، با نمایش مجموعه متنوعی از ابزار و اشیاء مورد استفاده در زندگی روزمره مردم ایران در گذشته، تصویری زنده و ملموس از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان به ما ارائه می‌دهد. ظروف سفالی و فلزی، ابزار کشاورزی، سلاح‌های سرد و گرم، لباس‌ها و زیورآلات سنتی و… تنها بخشی از این مجموعه ارزشمند هستند.
موزه آب
موزه آب یزد، واقع در خانه تاریخی کلاهدوزها، به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی یزد، روایتی جذاب از زندگی و ارتباط عمیق انسان با آب در طول تاریخ را به نمایش می‌گذارد. این موزه که در سال ۱۳۷۹ همزمان با اولین همایش بین‌المللی کاریز افتتاح شد، به‌عنوان یک گنجینه ارزشمند، اهمیت حیاتی آب در مناطق خشک و کویری را به تصویر می‌کشد.
خانه کلاهدوزها، با معماری اصیل ایرانی و قدمتی بیش از یک قرن، فضایی دلنشین برای این موزه فراهم کرده است. بازدیدکنندگان می‌توانند در حین قدم زدن در این خانه تاریخی، از بخش‌های مختلف آن از جمله پایاب، اقامتگاه تابستانی، محل سکونت و پشت بام بازدید کرده و با نحوه زندگی مردم در گذشته آشنا شوند.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد موزه آب یزد، وجود یک رشته قنات تاریخی است که از زیر آن عبور می‌کند. این قنات که روزگاری آب مورد نیاز مردم را تامین می‌کرد، نمادی از دانش و تلاش انسان برای مقابله با خشکسالی و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی است.
در این موزه، علاوه بر ابزار و ادوات مربوط به حفر و نگهداری قنات، اسناد و مدارک ارزشمندی از جمله وقف‌نامه‌ها، کتابچه میراب‌ها و اسناد تقسیم آب نگهداری می‌شود. این اسناد، گویای اهمیت آب در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم در گذشته و روش‌های سنتی مدیریت منابع آب است.
میدان امیرچخماق
میدان امیرچخماق، یکی از زیباترین میادین ایران است که با معماری باشکوه و قدمتی طولانی، به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی یزد شناخته می‌شود. این مجموعه تاریخی که در دوره تیموریان احداث شده، شامل بازار، تکیه، مسجد، آب‌انبار و بقعه است و هر یک از این بخش‌ها، روایتی از هنر و معماری اصیل ایرانی را به نمایش می‌گذارند.
امیر جلال‌الدین چخماق، حاکم وقت یزد، با ساخت این مجموعه عظیم، علاوه بر ایجاد یک مرکز تجاری و مذهبی، به رونق و آبادانی شهر یزد نیز کمک شایانی کرد. همسر وی، ستی فاطمه نیز در ساخت این مجموعه نقش مهمی ایفا کرد و آرامگاه وی که در ضلع شمالی میدان قرار دارد، یکی از زیباترین بخش‌های این مجموعه است.
گنبد آرامگاه ستی فاطمه، با کاشی‌های خیاره‌ای شکل و معماری منحصربه‌فرد، تنها نمونه موجود از این نوع گنبد در ایران است که به دوران تیموری تعلق دارد. این گنبد که در سال‌های اخیر مرمت شده، به‌عنوان یک شاهکار معماری، جلوه‌ای خاص به میدان امیرچخماق بخشیده است.
آتشکده یزد
آتشکده یزد، یکی از ارزشمندترین میراث‌های فرهنگی ایران و نمادی از پیوند دیرین انسان با آتش است. این بنای تاریخی که در دل شهر یزد جای گرفته، نه تنها یک مکان مذهبی برای زرتشتیان بلکه یک جاذبه گردشگری بی‌نظیر برای علاقه‌مندان به تاریخ، فرهنگ و معماری به شمار می‌رود.
آتشکده یزد با معماری اصیل ایرانی خود، نمایی از شکوه و عظمت گذشته را به نمایش می‌گذارد. سرستون‌های سنگی، کاشی‌کاری‌های ظریف و حیاط سرسبز آن، فضایی آرام و معنوی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. آتش مقدس درون آتشکده که بیش از هزار و پانصد سال است که شعله‌ور است، نمادی از پیوستگی نسل‌ها و اهمیت آتش در فرهنگ ایرانیان باستان است.
ورود به آتشکده برای همه علاقه‌مندان با رعایت آداب خاصی امکان‌پذیر است. بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک شاهد آتش مقدس باشند و با تاریخچه و اهمیت آن آشنا شوند. آتشکده یزد تنها یک مکان مذهبی نیست، بلکه یک موزه زنده است که داستان‌ها و اسرار بسیاری را در دل خود نهفته دارد.
باغ دولت آباد
باغ دولت‌آباد یزد، یکی از ارزشمندترین جاهای دیدنی یزد و از عجایب معماری جهانی است که در سال ۱۳۴۶ به ثبت ملی ایران رسید و در سال ۲۰۱۵ نیز به‌عنوان یکی از باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. این باغ تاریخی که در اواخر دوره افشاریه توسط محمدتقی خان بافقی احداث شده، با بادگیری به ارتفاع ۳۳/۸ متر، بلندترین بادگیر خشتی جهان را در خود جای داده است.
محمدتقی خان بافقی، سازنده باغ دولت‌آباد، ابتدا قناتی به طول ۶۵ کیلومتر حفر کرد تا آب را از مهریز به یزد و محل باغ برساند. این باغ با مساحتی حدود ۷۰ هزار متر مربع، شامل ساختمان‌ها، حوض‌ها، آبنماها و باغ‌هایی با درختان میوه و گل‌های رنگارنگ بوده است. قنات تاریخی دولت‌آباد که بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد، از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گرفته و پس از طی مسافتی طولانی، باغ دولت‌آباد را سیراب می‌کرده است.
باغ دولت‌آباد از دو بخش اصلی اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. بخش اندرونی محل سکونت حاکم و خانواده‌اش بوده و شامل ساختمان‌هایی مانند هشتی (بادگیر تابستانه)، حرمسرا، بهشت آیین، مطبخ و برج دیده‌بانی می‌شده است. ساختمان هشتی با تلفیق باد و آب، هوای خنکی را به قسمت‌های مختلف ساختمان می‌رسانده و به همین دلیل به آن ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود. بخش بیرونی باغ نیز محل استقرار کاروان‌ها و رسیدگی به امور حکومتی بوده و شامل جلوخان، سردر، تالار آیینه، عمارت تهرانی، بازارچه‌ها و آب‌انبار عمومی می‌شده است.
دخمه زرتشتیان
دخمه زرتشتیان یزد، بنایی تاریخی و نمادین است که در دل کویر ایران و در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد، بر فراز کوه دخمه به‌عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی یزد جای گرفته است. این بنا که با نام‌های برج خاموشان و برج سکوت نیز شناخته می‌شود، از گذشته‌های دور تا به امروز، مکانی مقدس برای زرتشتیان بوده و آیین‌های خاصی در آن برگزار می‌شده است.
بر اساس باورهای زرتشتیان، خاک عنصری مقدس است و نباید با اجساد آلوده شود. به همین دلیل، آن‌ها دخمه‌ها را در مکان‌هایی بلند و دور از آبادی‌ها می‌ساختند تا اجساد در معرض باد و تابش خورشید قرار گیرند و توسط پرندگان شکسته شوند. استخوان‌های باقی‌مانده نیز در چاه‌هایی عمیق ریخته می‌شد تا به هیچ وجه با خاک تماس پیدا نکنند. این روش تدفین که با نام “آسمان‌سپاری” شناخته می‌شود، نمادی از بازگشت روح به طبیعت و چرخه زندگی بوده است.
دخمه زرتشتیان یزد از دو برج استوانه‌ای شکل تشکیل شده است که در گذشته برای قرار دادن اجساد مردان، زنان و کودکان به کار می‌رفته است. همچنین، مکانی ویژه نیز برای دفن سگ‌ها در نظر گرفته شده بود؛ چرا که زرتشتیان به سگ به عنوان نگهبان و یاور انسان ارزش بسیاری قائل بودند.
قنات زارچ
قنات زارچ یزد، یکی از ارزشمندترین میراث‌های آبی ایران و جهان به شمار می‌رود. این قنات با قدمتی بیش از هزار سال، گواهی بر نبوغ و دانش اجداد ایرانی در مدیریت منابع آبی و سازگاری با محیط خشک و کویری است. با طول بیش از ۷۰ کیلومتر و هزاران حلقه چاه، زارچ طولانی‌ترین قنات شناخته شده در جهان است و به همین دلیل در سال ۲۰۱۶ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
این سازه شگفت‌انگیز با بهره‌گیری از شیب طبیعی زمین، آب‌های زیرزمینی را به سطح زمین هدایت کرده و به آبیاری باغ‌ها و مزارع وسیعی می‌پردازد. قنات زارچ نه تنها یک سازه آبی، بلکه یک سیستم پیچیده اجتماعی نیز محسوب می‌شود. مدیریت، نگهداری و تقسیم آب این قنات بر عهده شورایی متشکل از نمایندگان مالکان و بهره‌برداران است. این شورا با استفاده از روش‌های سنتی و دانش بومی، به توزیع عادلانه آب بین کشاورزان می‌پردازد.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد قنات زارچ می‌توان به مقطع مربعی چاه‌ها، وجود چندین شاخه اصلی و فرعی و همچنین قدمت بسیار زیاد آن اشاره کرد. متأسفانه، با گذشت زمان و تغییرات اقلیمی، این قنات با مشکلاتی همچون کاهش آبدهی و تخریب برخی بخش‌ها مواجه شده است. با این حال، تلاش‌های بسیاری برای احیا و مرمت این میراث گران‌بها در حال انجام است.
خانه هنر یزد
خانه هنر یزد که قدمتی به دوران قاجار دارد، زمانی محل زندگی چهار نسل از خاندان ملک‌زاده بوده و اکنون به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی یزد شناخته می‌شود. با قدم گذاشتن در خانه هنر، گویی در زمان سفر می‌کنید. معماری اصیل ایرانی، حوض آبی رنگ وسط حیاط، بادگیرهای بلند و اتاق‌های اُشتی‌دار، همگی از ویژگی‌های بارز این بنای تاریخی هستند. در گوشه و کنار خانه هنر، اشیاء و وسایل قدیمی به چشم می‌خورند که حکایت از زندگی روزمره مردم در گذشته دارند.
یکی از جذابیت‌های خانه هنر، گالری هنری آن است که در آن آثار هنرمندان یزدی به نمایش گذاشته شده است. این آثار، جلوه‌ای از هنر و خلاقیت مردم این دیار را به تصویر می‌کشند و فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و هنر یزد را فراهم می‌کنند.
حمام خان
حمام خان یزد که در سال ۱۲۱۲ هجری قمری به دستور محمدتقی خان بافقی، حاکم وقت یزد، ساخته شد، نمونه‌ای بی‌بدیل از معماری اصیل ایرانی است. این بنا با زیربنایی حدود ۹۰۰ متر مربع و مساحتی بالغ بر ۱۱۷۰ متر مربع، فضایی وسیع و دلنشین را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است. حمام خان شامل بخش‌های مختلفی از جمله سربینه، گرمخانه، خزینه، شاه‌نشین و گاورو است که هر یک از این بخش‌ها دارای ویژگی‌های معماری منحصر به فردی هستند.
استفاده از مصالح مرغوب و بومی همچون آجر، خشت، گچ و چوب در ساخت حمام خان، به پایداری و استحکام این بنا در طول سالیان متمادی کمک شایانی کرده است. همچنین، به‌کارگیری طاق‌های توییزه‌ای در سقف بخش‌های مختلف حمام، علاوه بر زیبایی بصری، به استحکام سازه نیز کمک کرده است. یکی از ویژگی‌های بارز حمام خان، قرارگیری آن در عمق زمین است که این امر علاوه بر ایجاد دمای مطبوع در فصول مختلف سال، به حفظ حریم خصوصی استفاده‌کنندگان نیز کمک می‌کرده است.
پارک کوهستان یزد
پارک کوهستان یزد، با وسعتی چشمگیر و امکانات متنوع، به عنوان یکی از جاهای دیدنی یزد شناخته می‌شود. این پارک زیبا که در سال ۱۳۸۴ احداث شده، با طراحی منحصربه‌فرد و فضایی سرسبز، محیطی آرام و دلنشین را برای بازدیدکنندگان فراهم آورده است.
از جمله ویژگی‌های بارز این پارک می‌توان به دریاچه مصنوعی وسیعی اشاره کرد که در دل آن، قایق‌سواری به یکی از تفریحات جذاب تبدیل شده است. پیست‌های متنوع ورزشی از جمله پیست اسکیت، موتورسواری و دوچرخه‌سواری نیز برای علاقه‌مندان به ورزش و هیجان، لحظات خوشی را رقم می‌زنند. علاوه بر این، شهربازی مجهز پارک، با انواع وسایل بازی، مکانی مناسب برای تفریح کودکان و نوجوانان است.
علاوه بر امکانات تفریحی، پارک کوهستان یزد با آب‌نمای موزیکال خیره‌کننده خود، شب‌های خاطره‌انگیزی را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند. این آب‌نما که با نورپردازی زیبا و هماهنگ با موسیقی، فضایی رویایی را خلق می‌کند، به یکی از جاذبههای اصلی پارک تبدیل شده است.
خانه سیگاری یزد
خانه سیگاری، یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین بناهای شهر یزد است که در دل بافت قدیمی این شهر کویری خودنمایی می‌کند. این بنای ارزشمند که قدمت آن به اوایل دوره قاجار می‌رسد، با معماری اصیل ایرانی و وسعتی بیش از دو هزار متر مربع، نمادی از هنر و معماری ایرانیان است.
خانه سیگاری با پنج حیاط دلنشین و فضاهای متنوعی همچون سرداب، پاکنه، انبار غله، مطبخ و طویله، تصویری کامل از زندگی روزمره مردم در گذشته را به نمایش می‌گذارد. این خانه تاریخی که در سال ۱۳۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، امروزه به یکی از مقاصد گردشگری مهم یزد تبدیل شده است.
موزه وزیری یزد
موزه وزیری یزد، به عنوان یکی از ارزشمندترین جاهای دیدنی یزد، در دل شهر یزد جای گرفته است. این مجموعه که زیر نظر آستان قدس رضوی اداره می‌شود، نه تنها یک موزه، بلکه یک کتابخانه غنی نیز هست. این کتابخانه با دارا بودن هزاران نسخه خطی، چاپ سنگی و اسناد تاریخی، به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع پژوهشی در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران محسوب می‌شود.
در بخش موزه، مجموعه‌ای متنوع از اشیاء تاریخی و هنری به نمایش گذاشته شده است. از سکه‌های قدیمی و ابزارآلات جنگی گرفته تا لباس‌های سنتی و تابلوهای نقاشی، هر یک از این آثار حکایت از بخشی از تاریخ و فرهنگ غنی یزد و ایران دارد. همچنین، هزاران قطعه عکس از بزرگان، علما و اماکن تاریخی یزد، تصویری زنده از گذشته این شهر را به نمایش می‌گذارد.
نتیجه‌گیری
یزد شهری است که در آن سنت و مدرنیته در کنار هم قرار گرفته‌اند. در این شهر، می‌توانید از یک سو از بناهای تاریخی و فرهنگی دیدن کنید و از سوی دیگر از امکانات مدرن و رفاهی بهره‌مند شوید. یزد شهری است که هر گردشگری را به خود جذب می‌کند و خاطره‌ای خوش برای او رقم می‌زند. با خرید تور یزد از یوتوپین بهترین تجربه خود را از سفر به یزد داشته باشید.
سوالات متداول
بهترین زمان برای سفر به یزد چه زمانی است؟
بهار و پاییز به دلیل هوای معتدل، بهترین فصول برای سفر به یزد هستند.
مدت زمان مناسب برای سفر به یزد چقدر است؟
حداقل ۳ روز برای بازدید از جاذبههای اصلی یزد لازم است.
غذای محلی یزد چیست؟
قیمه نخود، آش شولی، شیرینی بادام یزدی و شیرینی قطاب از جمله غذاها و شیرینی‌های محلی معروف یزد هستند.
سوغات یزد چیست؟
ترمه، زیلو، سفال، شیرینی بادام یزدی و قطاب از جمله سوغات معروف یزد هستند.
