وقتی تصمیم گرفتم تدارک یک سفر تاریخی و در عین‌حال تفریحی را ببینم، نام همدان اولین جایی بود که در ذهنم جرقه زد. شهری که بوی غریب گذشته را در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش حس می‌کنی و هر گوشه‌اش قصه‌ای برای شنیدن دارد. این بار، برخلاف سفرهای توریستی همیشگی، دلم می‌خواست با چشم‌های خودم جاهای دیدنی همدان را کشف کنم؛ جاهایی که نام‌شان را زیاد شنیده بودم، اما دیدن‌شان از نزدیک حس و حال دیگری دارد.
همدان فقط غار علیصدر یا گنبد علویان نیست. کافی است مسیرت را کمی عوض کنی تا به لالجین، شهر سفال ایران، برسی یا در فصل پاییز در خیابان‌های نارنجی‌پوش شهر قدم بزنی. در این سفر، می‌خواهم تجربه‌ام از جاهای دیدنی همدان را برایتان تعریف کنم. نه فقط برای این که شما هم وسوسه شوید و چمدان‌تان را ببندید، بلکه چون باور دارم همدان، لایقِ دیده‌شدن بیشتر است.
جاهای دیدنی همدان در بهار
بهار که میشود، همدان یک چهره متفاوت به خودش می‌گیرد؛ شهری که در دل تاریخ نفس می‌کشد، اما در فصل شکوفه‌ها زنده‌تر و تماشایی‌تر میشود. در این بخش، می‌خواهم از تجربه خودم در بازدید از جاهای دیدنی همدان در بهار برایت بگویم؛ از جاهایی که به‌نظرم، بهار بهترین زمان بازدیدشان است و حس و حال‌شان در این فصل از بهشت چیزی کم ندارد.
غار علیصدر | جذاب‌ترین غار ایران
وقتی در ابتدای سفر، راهی غار علیصدر شدم، یکی از معروفترین جاهای دیدنی همدان را کشف کردم که در بهار، هوای خنک داخل غار با هوای معتدل بیرون یک ترکیب دلنشین ساخته بود.
قایق‌سواری در آب‌های زلال این غار و عبور از میان دیواره‌هایی که مثل نقاشی‌های خیال‌انگیز شکل گرفته‌اند، چیزی نبود که بشود فراموشش کرد. راهروهای سنگی و سکوت اعجاب‌برانگیز غار، در بهار طعمی متفاوت دارند؛ نه سرمای زمستان اذیتت می‌کند و نه گرمای تابستان.
آرامگاه بوعلی سینا | تلفیق تاریخ و طبیعت
بعد از غار، آرامگاه بوعلی‌سینا برایم یک ایستگاه مهم بود؛ جایی که هم تاریخ را لمس می‌کنید و هم در میدان پر از گل و درخت، به معنای واقعی استراحت می‌کنید.
یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی همدان در بهار همین بنای نمادین است؛ چرا که در این فصل، محوطه اطراف آرامگاه پوشیده از گل‌های فصلی میشود و فرصت مناسبی برای قدم زدن و حتی عکاسی پیدا می‌کنی. به نظرم بهار، این‌جا را از یک بنای تاریخی خشک و بی‌روح، به یک باغ زنده و دوست‌داشتنی تبدیل می‌کند.
تپه هگمتانه | شهری زیر پای بهار
قدم زدن روی تپه هگمتانه در بهار، شبیه راه رفتن در صفحات کتاب تاریخ است، اما با عطر شکوفه‌ها. از آن بالا که نگاه می‌کنید، هم حال و هوای شهر پیدا است و هم می‌توانید لابه‌لای دیوارهای کهن و ویرانه‌های باستانی قدم بزنی.
اگر اهل عکاسی باشید، نوری که در این فصل روی ویرانه‌های هگمتانه می‌افتد، سوژه‌های جذابی برایتان می‌سازد.
گنبد علویان | زیبایی پنهان در دل فصل شکوفه‌ها
گنبد علویان از آن جاهایی بود که انتظارش را نداشتم، اما شگفت‌زده‌ام کرد. در بهار، فضای سبز اطراف این بنای تاریخی کوچک، زیباتر از همیشه است.
حوض کوچک کنار گنبد، درخت‌های تازه برگ داده و دیوارهای آجریِ نم‌کشیده در هوای خنک بهاری، این مکان را به یک نقطه آرام و متفاوت تبدیل می‌کند.
طبیعت اطراف همدان | کوه و طبیعت
وقتی از شهر کمی فاصله گرفتم، زیبایی‌های طبیعی اطراف همدان در بهار خودش را نشان داد. مسیرهای اطراف الوند، روستای تویسرکان و منطقه عباس‌آباد، همگی در این فصل، با درخت‌های پرشکوفه و چمنزارهای سبز، جان می‌دهند برای یک پیک‌نیک آرام و عکاسی در طبیعت. بهار، بهترین زمان برای لذت بردن از طبیعت در کنار بازدیدهای تاریخی است؛ تجربه‌ای که به شخصه از دستش ندادم و پیشنهاد می‌کنم شما هم از دست ندهید.
اگر دوست داری جاهای دیدنی همدان را در بهترین حالت ببینی، بهار همان فصلی است که باید برای سفر انتخاب کنی. هم تاریخ را در آرامشی متفاوت لمس می‌کنید و هم طبیعت را در زیباترین لباسش می‌بینید.
جاهای دیدنی همدان در تابستان
در فصل تابستان وقتی بیشتر شهرها از گرما می‌سوختند، بار سفر بستم و به دل خنکای همدان پناه آوردم. جاهای دیدنی همدان در تابستان، فقط مکان‌های سرپوشیده و تاریخی نیستند؛ این شهر پر است از جاهایی که می‌توانید در خنکای هوای کوهستانی‌اش نفس تازه کنید. اجازه بدهید از تجربه خودم برایتان بگویم؛ جاهایی که شاید نام‌شان را کم‌تر شنیده باشید، اما در گرمای تابستان، نجات‌بخش‌اند.
آبشار گنجنامه
اولین جایی که بعد از رسیدن سراغش رفتم، آبشار گنجنامه بود. جایی که نه فقط به خاطر سنگ‌نوشته‌های هخامنشی، بلکه به خاطر آبشاری خنک و بلند، بین گردشگران تابستانی معروف شده است. وقتی زیر آبشار ایستادم و قطره‌های آب روی صورتم پاشید، واقعاً فهمیدم تابستان همدان یعنی چه!
مسیر پیاده‌روی کوتاه اما دلچسب، منظره‌های سبز اطراف و هوای خنک کوهستانی، این‌جا را به یکی از بهترین مقصدها برای یک تور طبیعت‌گردی دلچسب می‌کند تبدیل کرده.
تله‌کابین گنجنامه
در همان منطقه گنجنامه، تجربه‌ای متفاوت را هم امتحان کردم؛ تله‌کابین گنجنامه. از ارتفاعات که بالا می‌رفتم، شهر همدان مثل نقشه‌ای زیر پایم پهن شده بود. خنکای هوای کوهستان و منظره درختان و صخره‌های الوند، لذت این سواری هوایی را چند برابر می‌کرد.
اگر مثل من عاشق منظره‌های بکر از دل طبیعت هستید، حتماً تله‌کابین را در لیست جاهای دیدنی همدان در تابستان اضافه کنید.
دره مرادبیگ
برای فرار از شلوغی، خودم را به دره مرادبیگ رساندم، جایی خاص و زیبا که بهترین مکان برای کمپینگ در همدان است.
جایی که حتی خود همدانی‌ها هم گاهی برای یک بعدازظهر خنک به آن پناه می‌برند. این دره سرسبز، با چشمه‌های زلال، درختان کهنسال و باغ‌های میوه، یکی از خنک‌ترین جاهای دیدنی همدان در تابستان است.
دهکده تفریحی گنجنامه
اگر به دنبال یک روز کامل تفریحی هستید، بدون این‌که مدام از این سو به آن سو بروید، دهکده تفریحی گنجنامه برایتان انتخاب خوبی است. از سورتمه و تله‌سیژ گرفته تا مسیرهای پیاده‌روی و فضای سبز برای استراحت، همه‌چیز در یکجا جمع شده است.
می‌توانید چند ساعتی را این مکان بگذرانید که هم گرمای تابستان در آن راهی ندارد و هم پر از امکانات تفریحی به‌خصوص برای خانواده‌ها است.
روستای سیمین
یکی از جذاب‌ترین مکان‌هایی که در این سفر تابستانی به همدان کشف کردم روستای سیمین بود. جایی با خانه‌های سنگی و کوچه‌های پیچ‌درپیچ که هوای خنک روستا در اوج تابستان، مرا به یک مهمانی خنک دعوت کرد.
اگر حوصله داشتید حتما در روستا قدم بزنید و گپ کوتاهی با اهالی داشته باشید؛ هم‌نشینی با مردم خون‌گرم روستا، لذت سفر را برایتان بیشتر می‌کند.
جاهای دیدنی همدان در پاییز
معنای پاییز در همدان برای من کشف گوشه‌هایی است که سال‌ها منتظر من بودند. این‌بار تصمیم گرفتم سراغ جاهایی بروم که کم‌تر شنیده‌ام و در عین حال، در این فصل، آن‌قدر جذاب‌اند که باید تجربه‌شان کرد. در این بخش، دو مکان متفاوت را معرفی کرده‌ام تا پاییز همدان برایتان معنی تازه‌ای پیدا کند.
چشمه ملک
کمی بالاتر از همدان، در دل ارتفاعات چهارقلّه، چشمه ملک منتظرم بود. مسیر صعود کوتاه اما پر پیچ‌و‌خم بود و برگ‌های پاییزی درختان در کنار راه، مثل قالی رنگارنگ زیر پایم ردیف شده بودند.
وقتی به چشمه رسیدم، صدای آب خنک و انعکاس برگ‌های طلایی در آب آن، روحتان را به پرواز در‌می‌آورد. این چشمه یک مکان کم‌تر مطرح ولی کاملاً متفاوت است که در فصل خزان، ترکیبی از زیبایی طبیعت و سکوت محض است.
دشت میشان
بعد از چشمه، راهی دشت میشان شدم؛ جایی که عشایر هنوز دام‌های خود را آن‌جا به چرا می‌برند و مسیر کوهستانی‌اش از تله‌کابین گنجنامه آغاز میشود.
در پاییز، این دشت پر از چمنزارهای خشک‌شده و گل‌های وحشی است که با نور نرم پاییزی ترکیب میشود. می‌توانید در این دشت بنشینید، بنویسید، عکاسی کنید و نفس تازه کنید.
جاهای دیدنی همدان در زمستان
همدان در زمستان، قصه‌ای متفاوت است. من که همیشه شهر را در هوای خنک یا تابستان‌های معتدلش دیده بودم، این بار با برف‌های زمستانی‌اش روبه‌رو شدم. سفیدی مطلق، شهر را آرام‌تر و رازآلودتر کرده بود. جاهای دیدنی همدان در زمستان، مکان‌هایی هستند که زیر ردای برف، شکلی کاملاً تازه به خود می‌گیرند. این بار، از فضاهای سربسته عبور کردم و به سراغ جاهایی رفتم که سرمای زمستان، آن‌ها را دیدنی‌تر کرده بود.
پیست اسکی تاریک‌دره
هرچند نامش را شنیده بودم، اما هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم پیست اسکی تاریک‌دره چنین تجربه متفاوتی در دل زمستان به من بدهد. این پیست، مهم‌ترین جاذبه زمستانی همدان است؛ جایی که اسکی‌بازان حرفه‌ای و حتی تازه‌کارها می‌توانند در آن برف‌بازی کنند یا از مسیرهای مخصوص برای سورتمه‌سواری لذت ببرند.
من همان اول، یک سورتمه اجاره کردم و در مسیر برفی پایین آمدم. منظره کوه‌های سفیدپوش و غرق در مه که در ارتفاع پایین جمع میشود، واقعاً دیدنی است.
موزه تاریخ طبیعی همدان
در میان برف و سرمای همدان، تصمیم گرفتم ساعتی را در فضای آرام و گرم موزه تاریخ طبیعی همدان بگذرانم؛ جایی که شاید کم‌تر در لیست جاهای دیدنی همدان دیده باشید، اما در زمستان، واقعاً انتخابی هوشمندانه است. این موزه در دانشگاه بوعلی قرار دارد و مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از حیوانات تاکسیدرمی‌شده، گونه‌های گیاهی کم‌یاب و فسیل‌های باستانی را به نمایش می‌گذارد.
من با کنجکاوی در راهروهای موزه قدم زدم؛ از پرندگان نادر گرفته تا اسکلت حیوانات عظیم‌الجثه، همه‌چیز در قفسه‌ها به نمایش گذاشته شده بود. جذاب‌ترین بخش برای من، سالن مربوط به آبزیان و فسیل‌های دریایی بود که یادم انداخت این منطقه میلیون‌ها سال پیش زیر آب بوده است.
بازار سنتی همدان
هر بار که به همدان آمده بودم، بازار سنتی‌اش را در فصلی معتدل دیده بودم، اما این بار بازار، در سرمای زمستان، حال و هوای متفاوتی داشت. بخار چای داغ از سماورهای مسی، بوی دارچین و هل از عطاری‌های بازار، و شال‌های پشمی رنگارنگ که مغازه‌دارها جلوی حجره‌های‌شان آویزان کرده بودند، سبب شد سرمای هوا را فراموش کنم.
بازار سنتی، در زمستان، یکی از گرم‌ترین جاهای دیدنی همدان است؛ هم از نظر حس‌وحال و هم از نظر آدم‌هایی که این‌جا زندگی می‌کنند.
حمام تاریخی قلعه
دلم می‌خواست در زمستان تجربه‌ای متفاوت از جاهای دیدنی همدان داشته باشم؛ نه فقط برای دیدن یک بنای تاریخی، بلکه برای لمس حال و هوای روزگار قدیم. این‌بار سراغ حمام تاریخی قلعه همدان رفتم؛ یکی از زیباترین و اصیل‌ترین حمام‌های همدان که در زمستان با فضای گرم و نورپردازی هنرمندانه‌اش، جان تازه‌ای می‌گیرد.
در دل محله قدیمی قلعه در خیابان شریعتی، کوچه مهر، ساختمانی جا خوش کرده که زمانی محل حمام کردن مردم و مرکز اجتماعات بوده است. حمام قلعه، متعلق به اواخر دوره قاجار است، با معماری ترکیبی ایرانی-اسلامی و سقف‌های گنبدی تا سردر قوسی آن، هر ریزه‌کاری‌اش گویای هنر بن‌سازهای آن دوره است.
وارد که می‌شوید، اول به هشتی می‌رسید، جایی با حوض مرکزی و مجسمه‌ای که نقش پاچال (حمام‌دار قدیمی) را بازی می‌کند؛ مجسمه‌ای که نمادی از فرهنگ گذشتگان است. بعد از هشتی، به بخش سرد حمام و سپس گرم‌خانه می‌رسید؛ جایی که ماکت‌هایی از دلاک، سلمانی و حجامت شما را به گذشته می‌برند.
اگر در زمستان با تور داخلی به همدان سفر کردید، پیشنهاد می‌کنم این ماجراجویی را از دست ندهید؛ حمام قلعه یکی از گرم‌ترین و زنده‌ترین جاهای دیدنی همدان در زمستان است.
بهترین مسیرهای دسترسی به همدان
انتخاب بهترین مسیر رسیدن به شهر همدان به سلیقه و اولویت‌های شما بستگی دارد. مسیز پیشنهادی ما با خودروی شخصی از تهران به سمت آزادراه تهران–ساوه، سپس آزادراه ساوه–همدان و در ادامه جاده ۳۷/۴۸ است. این مسیر 320 کیلیومتر طول دارد و معمولا سه ساعت زمان می‌برد. این مسیر کاملا ایمن، است و می‌توانید دربین مسیر در ساوه و نصیرشهر هم توقف کنید.
مسیر جایگزین این این جاده از جاده‌های کاوه، قم و ساوه می‌گذرد. و 100 کیلیومتر طولاتی‌تر است، اما مناظر طبیعی و روستایی آن، این مسیر را برای عاشقان سفرهای جاده‌ای به گزینه‌ای ایده‌آل تبدیل می‌کند.
برای کسانی که خودروی شخصی در اختیار ندارند، مسیر با اتوبوس گزینه‌ای اقتصادی و راحت محسوب میشود. اتوبوس‌های VIP از پایانه‌های غرب، بیهقی و جنوب تهران به مقصد همدان حرکت می‌کنند و زمان سفر حدود ۴ تا ۴.۵ ساعت است. همچنین، مسیر با هواپیما سریع‌ترین راه رسیدن به همدان است (پروازی حدود ۱.۵ ساعت از تهران)، اما پروازها محدودند. فعلاً مسیر با قطار از تهران به همدان فعال نیست.
آب و هوای همدان
همدان در تابستان گاهی بسیار گرم میشود، با دماهایی که در خرداد و تیر به حدود ۳۵ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد (بیشینه) می‌رسند و شب‌ها کمی خنک‌تر هستند (۴۰–۲۵ درجه). در زمستان، دمای پایینی تا حدود ۳۲ درجه سانتی‌گراد نیز تجربه میشود، با متوسط دمای ۴ درجه سانتی‌گراد در دی‌ماه.
بارندگی و رطوبت
همدان در طول سال متوسط بارندگی حدود ۳۱۵ میلی‌متر دارد. بارندگی عمدتاً در پاییز تا اوایل بهار رخ می‌دهد و تابستان کاملاً خشک است. وقوع رگبارهای تابستانی، به‌خصوص در مرداد، به‌صورت جزئی و پراکنده است.
بادها و شرایط اقلیمی
در زمستان، بادهای شمالی با سرعت متوسط حدود ۴ متر بر ثانیه می‌وزند و نقش مهمی در شرایط سرد و برفی دارند. رطوبت نسبی در تابستان پایین (۲۰–۳۰٪) است، در حالی‌که در پاییز و بهار، رطوبت نسبی بالا بوده و بارندگی رخ می‌دهد.
بهترین زمان برای سفر
اگر دل‌تان هوای خنک و طبیعتی رنگارنگ با رطوبت ملایم می‌خواهد، بهار (فروردین تا خرداد) و پاییز (مهر تا اوایل آذر) بهترین زمان‌ها برای برنامه‌ریزی سفر هستند؛ این زمان‌ها تعادل مناسبی میان دمای هوا، میزان بارندگی و زیبایی محیط طبیعی در همدان وجود دارد. برای کسانی که به دنبال فرار از گرما یا تجربه ورزش زمستانی هستند، زمستان و تابستان نیز گزینه‌هایی خاص خواهند بود.
برای برنامه‌ریزی بهتر، من همیشه توصیه می‌کنم تقویم سفر را با دقت تنظیم کنید؛ اگر در بازه گرم سال سفر می‌کنید، حتماً ساعات ابتدایی صبح و عصر را برای بازدید از جاهای دیدنی همدان انتخاب کنید و در ظهر فعالیت فشرده نداشته باشید. همچنین در زمستان، اطلاع از وضعیت جاده‌ها و احتمال بارش، کلید یک سفر امن و خاطره‌انگیز است.
توصیه آخر
هر بار که به همدان رفتم، یک نکته را بیشتر درک کردم این شهر، شهری ساده اما عمیق است. مثل سنگ‌نوشته‌های گنجنامه؛ ساده به نظر می‌رسد، اما اگر خوب نگاه کنید، در دلش قصه‌ها دارد. فقط کافی است با حوصله و چشم‌های باز واردش شوید و خوب جاهای دیدنی همدان را بگردید.
سوالات متداول
بهترین فصل سفر به همدان چه زمانی است؟
بهار و پاییز، بهترین فصلهای سفر به همدان با هوای مطبوع و طبیعت زیبا هستند.
فاصله تهران تا همدان چقدر است؟
حدود ۳۲۰ کیلومتر که با خودرو شخصی در ۳ تا ۳.۵ ساعت طی میشود.
همدان در تابستان خیلی گرم است؟
بله، روزهای گرم اما شبهای خنک دارد، بهویژه در مناطق کوهستانی.
آیا غار علیصدر در زمستان باز است؟
بله، غار علیصدر در تمام فصول سال قابل بازدید است.
سوغات معروف همدان چیست؟
سفال لالجین، کماج و آبنبات قیچی از معروفترین سوغات همداناند.
برای بازدید از همدان خودرو لازم است؟
داشتن خودرو شخصی یا استفاده از تاکسیهای اینترنتی پیشنهاد میشود چون حملونقل عمومی محدود است.
