بیستون؛ دیدار از جایی که خسرو، شیرین را صدا زد

اگر عاشق ماجراجویی در دل تاریخ ایران هستید و به دنبال مقصدی متفاوت برای تور داخلی بعدی‌تان می‌گردید، بیستون کرمانشاه یکی از ارزشمندترین گزینه‌ها است. این منطقه تاریخی و شگفت‌انگیز، جایی‌ است که افسانه و واقعیت دست به دست هم داده‌اند؛ از سنگ‌نوشته‌ی جاودانه داریوش بزرگ گرفته تا افسانه پرشور شیرین و فرهاد.
در دامنه کوه‌هایی که هزاران سال روایتگر شکوه شاهنشاهان، قدرت حکومت‌ها و عشق‌های ماندگار بوده‌اند، هر قدمی که برمی‌دارید سفری‌ در اعماق تاریخ است. بازدید از بیستون نه‌تنها تجربه‌ای فرهنگی و دیدنی، بلکه سفری روح‌نواز به قلب تمدن ایران‌زمین است.

بیستون کجاست؟

بیستون یکی از مهم‌ترین مناطق باستانی ایران است که در استان کرمانشاه، شهرستان هرسین و در دامنه کوه بیستون قرار دارد. بیستون حدود ۳۹ کیلومتر با کرمانشاه فاصله دارد و در مسیر تاریخی این شهر به همدان قرار گرفته است‌.

محوطه تاریخی بیستون با آثار متعددی مانند کتیبه جهانی داریوش، مجسمه هرکول، پل بیستون، کاروانسرای شاه‌عباسی و… یکی از گنجینه‌های باستان‌شناسی ایران به شمار می‌رود؛ پس اگر به تاریخ و افسانه‌های قدیمی علاقه‌مند هستید، سفر به کرمانشاه می‌تواند شما را با شگفت‌انگیزترین روایت‌های سرزمین پارس آشنا کند.

معرفی مجموعه بیستون

تاریخچه بیستون به ۴۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد و شامل موارد زیر است:

• محوطه تاریخی بیستون در استان کرمانشاه یکی از قدیمی‌ترین مناطق باستانی ایران است که قدمت آن به حدود ۴۰۰۰ سال پیش و دوران پیش از هخامنشیان می‌رسد.
• به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌اش، این منطقه از دیرباز مورد توجه حکومت‌هایی چون هخامنشیان، ساسانیان و دوران اسلامی قرار داشته.
• سنگ‌نوشته بیستون که در حدود سال ۵۲۰ پیش از میلاد به فرمان داریوش بزرگ حکاکی شد، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین سنگ‌نوشته‌های جهان به شمار می‌رود.
• این سنگ‌نوشته در دامنه کوه پرآو و در نزدیکی شهر بیستون، حدود ۳۰ کیلومتری کرمانشاه قرار دارد و روایتگر پیروزی داریوش بر شورشیان است.
• هدف اصلی از خلق این اثر، نمایش قدرت داریوش کبیر و تثبیت موقعیت سیاسی او در برابر مخالفان بود.

• کتیبه بیستون که شامل بیش از ۱۲۰۰ سطر متن و تصویری برجسته از داریوش در کنار چند شورشی بوده، به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی حک شده است.
• نقش‌برجسته همراه با کتیبه، داریوش را درحال پیروزی بر دشمنان نشان می‌دهد که جلوه‌ای از قدرت نظامی و سیاسی شاهنشاه هخامنشی است.
• این اثر در ارتفاع بیش از ۱۰ متر از سطح زمین حکاکی شده و بقایای پلکان‌هایی در اطراف آن دیده می‌شود که نشان می‌دهد سنگ‌تراشان برای دسترسی به محل کار خود از مسیرهای خاصی استفاده می‌کرده‌اند.
• پس از اتمام حکاکی، پلکان‌ها به‌ طور عمدی تخریب شدند تا دسترسی به اثر برای دیگران دشوار گردد.
• بیستون در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید و در سال ۲۰۰۶ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. امروزه این محوطه از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه به شمار می‌رود.

مسیریابی و نحوه دسترسی به بیستون

برای دسترسی به مجموعه تاریخی بیستون از شهر کرمانشاه، کافی است وارد بزرگراه کنارگذر شرقی شوید و در مسیر شمال‌شرق به‌سمت جاده کرمانشاه-همدان حرکت کنید. پس از حدود ۴۰ دقیقه رانندگی با دنبال کردن تابلوهای راهنما، وارد شهر بیستون در دامنه کوه بیستون می‌شوید. برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی، کوه‌ها، سراب‌ها و غارهای بیستون تجربه‌ای منحصربه‌فرد و فراموش‌نشدنی رقم می‌زنند.

معرفی بخش های مختلف مجموعه بیستون

بیستون از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که همگی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه به حساب می‌آیند. آنها شامل:

داستان کوتاه بیستون کرمانشاه

در دامنه کوه بیستون کرمانشاه، اثری تاریخی به نام (فرهاد تراش) وجود دارد که در میان مردم به داستان عشق فرهاد و شیرین مربوط است. طبق افسانه‌ها فرهاد به‌عنوان عاشق شیرین همسر خسرو پرویز، به‌خاطر عشقش کوه را تراشید تا آن را برای شیرین هموار کند.
این داستان در شعرهای زیادی از جمله شعرهای نظامی گنجوی و همای شیرازی به تصویر کشیده شده است و همچنان نمادی از فداکاری و عشق بی‌پایان در فرهنگ ایرانی محسوب می‌شود.

ترجمه کتیبه بیستون

ترجمه کامل و مناسب کتیبه بیستون عبارت‌اند از:

ستون ۱

بند ۱- منم داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه در سرزمین پارس، فرمانروای کشورها، فرزند ویشتاسپ، نوه آرشام از خاندان هخامنشی
بند ۲- داریوش شاه می‌گوید:
پدرم ویشتاسپ بود، پدر او آرشام، پدر ارشام آریامن، پدر آریامن چیش‌پیش و پدر چیش‌پیش، هخامنش
بند ۳- داریوش شاه می‌گوید:
از آن‌رو ما را هخامنشی می‌نامند که نیاکانمان از دیرباز نجیب‌زاده و اصیل بودند. نیاکان ما از دیرباز شاهان بودند.
بند ۴- داریوش شاه می‌گوید:
هشت تن از نیاکانم پیش از من شاه بودند. من نهمین شاهم. ما نُه نسل، در دو شاخه، پیاپی شاه بوده‌ایم.
بند ۵- داریوش شاه می‌گوید:
به خواست اهورامزدا، من شاهم. این شاهی را اهورامزدا به من بخشیده است.
بند ۶- داریوش شاه می‌گوید:
این کشورها به خواست اهورامزدا زیر فرمان من درآمدند:
پارس، بابل، آشور، عرب، مودرای (مصر)، مردم دریا (فینیقی‌ها)، سارد (لیدی)، یونان (آسیای صغیر)، ماد، ارمنستان، کاپادوکیه، پرثو، زرنگ (سیستان)، هرئی (هرات)، باختر (بلخ)، سغد، گندار (دره کابل)، سک‌ها (میان دریاچه آرال و دریای خزر)، ثت‌گوش (هیرمند)، رخج (قندهار)، مک (مکران و عمان) که در مجموع ۳۲ سرزمین هستند.
بند ۷- داریوش شاه می‌گوید:
این‌ها کشورهایی هستند که زیر فرمان من درآمدند. به خواست اهورامزدا بندگان من شدند، برایم باج آوردند و هر فرمانی که از سوی من آمد، شب یا روز، بی‌درنگ اجرا کردند.

بند ۸- داریوش شاه می‌گوید:
در این سرزمین‌ها هرکه مطیع بود، پاداش نیک گرفت. هر‌که نافرمانی کرد، سخت کیفر دید. به خواست اهورامزدا این کشورها به قانون من گردن نهادند و آنچه گفتم، همان را انجام دادند.
بند ۹- داریوش شاه می‌گوید:
اهورامزدا این پادشاهی را به من داد. به کمک اوست که من اکنون شاه هستم.
بند ۱۰- داریوش شاه می‌گوید:
این آن چیزی است که پس از پادشاه شدن من رخ داد. کمبوجیه پسر خاندان ما، شاه این سرزمین بود. او برادری داشت به نام بردیا که از همان پدر و مادر بود.
کمبوجیه بردیا را کشت و کسی از این کار آگاه نشد. سپس کمبوجیه به مصر رفت و در غیاب او مردم نافرمان شدند. در کشور آشوب و دروغ پدید آمد، هم در پارس، هم در ماد، هم در دیگر سرزمین‌ها.
بند ۱۱- داریوش شاه می‌گوید:
مردی مغ به نام گئومات از شهری به نام پَی‌شی‌یاوَوادا در کوه ارکدیش برخاست. در چهاردهمین روز ماه وی‌يَخن، او به مردم چنین دروغ گفت: من بردیا، پسر کوروش و برادر کمبوجیه‌ام.
مردم هم در پارس، هم در ماد و هم در دیگر کشورها، از کمبوجیه روی‌گردان شدند و به سوی او رفتند. او شاهی را تصاحب کرد. نُهمین روز ماه گَرم‌پَد بود که شاهی را گرفت. در همین زمان، کمبوجیه درگذشت.
بند ۱۲- داریوش شاه می‌گوید:
نه مردی پارسی، نه مادی و نه کسی از خاندان ما نبود که بتواند شاهی را از گئومات مغ بازستاند. همه از او در هراس بودند. او کسان بسیاری را که بردیا واقعی را می‌شناختند کشت تا کسی فاش نکند که او بردیا نیست. هیچ‌کس یارای سخن گفتن نداشت، تا من آمدم.
بند ۱۳- داریوش شاه می‌گوید:
من از اهورامزدا یاری خواستم و او مرا یاری داد. در روز دهم ماه باگادیش من با چند تن، گئومات مغ و یاران نزدیکش را کشتم. این کار را در دژی به نام سیک‌ی‌ووتیش در ناحیه‌ای به نام نِسایه در ماد انجام دادم. شاهی را از او بازستاندم. به خواست اهورامزدا، من شاه شدم.
بند ۱۴- داریوش شاه می‌گوید:
شاهی که از خاندان ما گرفته شده بود، من بازگرداندم و دوباره استوارش ساختم. معابد و نیایشگاه‌هایی را که گئومات ویران کرده بود، بازسازی کردم. چراگاه‌ها، گله‌ها، غلامان و خانه‌هایی را که او گرفته بود، به مردم بازگرداندم.
پارس، ماد و دیگر سرزمین‌ها را به وضعیت پیشین‌شان بازگرداندم. به خواست اهورامزدا، این کارها را انجام دادم تا خاندان ما را پابرجا سازم، چنان‌که در گذشته بود.
بند ۱۵- داریوش شاه می‌گوید:
اینها آن اقداماتی است که پس از رسیدن به سلطنت انجام دادم.

بند ۱۶- داریوش شاه می‌گوید:
زمانی که من گئومات مغ را کشتم، پس از او مردی به نام آثرین (آثرینا) در خوزستان (اووج) برخاست. او به مردم گفت که من شاه خوزستان هستم. این باعث نافرمانی مردم خوزستان شد که به آثرین پیوستند و او در آنجا شاه شد.
سپس مردی بابلی به نام ندئیت ب ئیر، پسر ائین ائیر در بابل برخاست و ادعا کرد که من نبوکدنصر، پسر نبوکدرات هستم. مردم بابل نیز به او پیوستند و بابل به نافرمانی پرداخت. ندئیت ب ئیر در بابل قدرت را به دست گرفت.
بند ۱۷- داریوش شاه می‌گوید:
سپس من رهسپار بابل شدم تا با ندئیت ب ئیر که خود را نبوکدرچر می‌خواند رو‌برو شوم. سپاه او بر دجله مسلط بود و آنجا ایستاده بودند. چون آب بسیار عمیق بود، من دستور دادم که سربازان بر روی مشک‌ها سوار شوند. برخی را بر شتر نشاندیم و برای عده‌ای اسب آماده کردیم.
اهورامزدا به من یاری داد و با کمک او توانستیم دجله را عبور کنیم. سپس سپاه ندئیت ب ئیر را شکست دادیم و در ماه اثری یادی ۵، ۲۶ روز پس از این جنگ، پیروزی حاصل شد.
بند ۱۹- داریوش شاه می‌گوید:
پس از آن من به سمت بابل حرکت کردم. هنوز به بابل نرسیده بودم که در کنار فرات، شهر زازان با سپاه ندئیت ب ئیر مواجه شدم. او خود را نبوکدرچر می‌خواند و علیه من وارد جنگ شد. جنگی در گرفت و اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست او توانستیم سپاه ندئیت ب ئیر را شکست دهیم و باقی‌مانده‌ها در آب غرق شدند. این جنگ پس از گذشت ۲ روز از ماه انامک ۶ رخ داد.

ستون ۲

بند ۱- داریوش شاه می‌گوید:
پس از آن ندئیت ب ئیر که با سواران اندک گریخته بود، به سمت بابل حرکت کرد. من نیز به سمت بابل رفتم و به یاری اهورامزدا بابل را گرفتم و ندئیت ب ئیر را نیز به اسارت درآوردم. سپس او را در بابل کشتم.
بند ۲- داریوش شاه می‌گوید:
در مدت زمانی که در بابل بودم، این کشورها در مقابل من نافرمان شدند: پارس، خوزستان، ماد، آشور، مصر، پارت، مرو، ثت گوش، سکاییه
بند ۳- داریوش شاه می‌گوید:
مردی به نام مرتی ی، پسر چین چی خری شهری گوگن کا در پارس زندگی می‌کرد. او در خوزستان برخاست و ادعا کرد که من شاه در خوزستان هستم.
بند ۴- داریوش شاه می‌گوید:
در آن زمان من در نزدیکی خوزستان بودم. مردم خوزستان از من ترسیدند و مرتی ی که سرکرده آن‌ها بود، دستگیر و کشته شد.
بند ۵- داریوش شاه می‌گوید:
مردی به نام فرورتیش از ماد برخاست و به مردم گفت که من از نسل خشثرییت هستم. پس از این سپاه ماد که در خدمت من بودند، به سمت فرورتیش پیوستند و او در ماد شاه شد.
بند ۶- داریوش شاه می‌گوید:
سپاه من از پارس و ماد کم بود، بنابراین من سپاهی فرستادم و ویدرن، پارسی وفادار به من، را به فرماندهی آن سپاه گماردم.
من به او گفتم که به ماد رفته و سپاه نافرمان را شکست دهد. ویدرن به ماد رفت و در شهری به نام ماروش با مادها جنگید. در آن نبرد اهورامزدا به من یاری داده و سپاه من نافرمانان را شکست داد.
بند ۷- داریوش شاه می‌گوید:
دادرشی بنده ارمنی من، به ارمنستان فرستاده شد تا با سپاه نافرمان مقابله کند. اهورامزدا به او یاری رساند و سپاه نافرمان را در دژی به نام زوزهی شکست داد.

بند ۸- داریوش شاه می‌گوید:
بار دوم نافرمانان به ارمنستان آمدند تا علیه دادرشی جنگ کنند. این بار نیز دژی به نام تیگر در ارمنستان صحنه نبرد شد و سپاه من با یاری اهورامزدا نافرمانان را شکست داد.
بند ۹- داریوش شاه می‌گوید:
بار سوم، نافرمانان دوباره گرد هم آمدند تا علیه دادرشی جنگ کنند. در دژی به نام اویما در ارمنستان با هم جنگیدند. اهورامزدا به من یاری رساند.
به خواست اهورامزدا، سپاه من به شدت سپاه نافرمان را شکست داد. حدود ۸ یا ۹ روز از ماه ثائیگرچی گذشت که جنگ آغاز شد. پس از آن دادرشی به‌خاطر من در ارمنستان ماند تا من به ماد رسیدم.
بند ۱۰- داریوش شاه می‌گوید:
سپس وامیس، پارسی بنده من را به ارمنستان فرستادم و به او گفتم: به پیش برو و سپاه نافرمان را که خود را از من نمی‌شمارد، شکست بده. وامیس به ارمنستان رفت و پس از رسیدن به آنجا، نافرمانان دوباره جمع شدند تا علیه او جنگ کنند. در سرزمینی به نام ایزلا در آشور جنگ در گرفت.
بند ۱۱- داریوش شاه می‌گوید:
دوباره نافرمانان به جنگ علیه وامیس بازگشتند. در سرزمینی به نام ااتی یار در ارمنستان جنگ کردند. اهورامزدا به من یاری رساند. به خواست اهورامزدا، سپاه من سپاه نافرمان را شکست داد. در پایان ماه ثورواهر جنگ در گرفت. پس از آن وامیس منتظر من در ارمنستان ماند تا من به ماد رسیدم.
بند ۱۲- داریوش شاه می‌گوید:
پس از آن من از بابل بیرون آمدم و به سوی ماد رهسپار شدم. پس از رسیدن به ماد، شهری به نام کوندروش در ماد بود که فرورتیش خود را شاه ماد می‌خواند. او با سپاهی به جنگ علیه من آمد و پس از جنگی که انجام شد، اهورامزدا به من یاری رساند. به خواست اهورامزدا، سپاه من سپاه فرورتیش را شکست داد. ۲۵ روز از ماه ادوکن ئیش گذشته بود که جنگ آغاز شد.
بند ۱۳- داریوش شاه می‌گوید:
پس از آن، فرورتیش با سواران خود گریخت و به سرزمینی به نام ری در ماد رفت. من سپاهی برای تعقیب او فرستادم و فرورتیش دستگیر شد و به سوی من آورده شد. من بینی، دو گوش و زبان او را بریدم و یک چشم او را کندم. این را بر دروازه کاخ خود نصب کردم و همه مردم او را دیدند.
بند ۱۴- داریوش شاه می‌گوید:
مردی به نام چی ثرتخم از سگارتی، نسبت به من نافرمان شد. او به مردم گفت که من شاه سگارتیه از تخمه هووخشتر هستم. پس از آن من سپاه پارسی و مادی را به فرماندهی تخمس پاد فرستادم و به او گفتم: به پیش بروید و سپاه نافرمان را که خود را از من نمی‌شمارد، شکست بدهید. تخمس پاد به سپاه خود فرمان داد و به جنگ با چی ثرتخم پرداخت.
اهورامزدا به من یاری رساند. به خواست اهورامزدا، سپاه من سپاه نافرمان را شکست داد و چی ثرتخم را دستگیر کرد. او را به سوی من آوردند و من بینی، دو گوش و یک چشم او را هم کندم. این را بر دروازه کاخ من نصب کردند و مردم او را دیدند. پس از آن، او را در اربل دار زدم.
بند ۱۵- داریوش شاه می‌گوید:
این‌ها اقداماتی بود که من در ماد انجام دادم.
بند ۱۶- داریوش شاه می‌گوید:
پارت و گرگان نسبت به من نافرمان شدند و  فرورتیش پیروی کردند. ویشتاسپ پدر من در پارت بود، اما مردم او را رها کردند و نافرمان شدند. ویشتاسپ با سپاهی که به او وفادار بود، به سوی پارت رهسپار شد.
در شهری به نام ویشپ ازاتی در پارت با پارتی‌ها جنگ کرد. اهورامزدا به من یاری رساند. به خواست اهورامزدا، ویشتاسپ سپاه نافرمان را شکست داد. ۲۴ روز از ماه وی یخن گذشت و جنگ آغاز شد.

بهترین فصل سفر به بیستون کرمانشاه

بهترین زمان برای بازدید از مجموعه تاریخی بیستون شامل:

بهار

بهار با طبیعت سرسبز و خنک، یکی از بهترین زمان‌ها برای بازدید است. مخصوصا خرداد ماه با دمای حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد، از بهترین زمان‌ها محسوب می‌شود.

تابستان

برخلاف بسیاری از نقاط ایران، تابستان‌های بیستون چندان گرم نیست و با هوای نسبتا خنک، زمان مناسبی برای بازدید محسوب می‌شود.

پاییز

طبیعت رنگارنگ پاییزی و خنکای هوا، بازدید از بیستون را لذت‌بخش‌تر می‌کند. با این حال از اواسط پاییز به بعد هوا رو به سردی می‌رود.

زمستان

به ‌دلیل سرمای شدید و بارش احتمالی برف، بازدید در این فصل پیشنهاد نمی‌شود.

چرا بیستون کرمانشاه باید در فهرست مقاصد گردشگری شما باشد؟

بیستون با مجموعه‌ای از آثار تاریخی منحصر‌به‌فرد، افسانه‌های ماندگار و طبیعتی چشم‌نواز، یکی از کامل‌ترین مقصدها برای علاقه‌مندان به تاریخ، فرهنگ و ماجراجویی در دل ایران است. بازدید از این منطقه، تنها دیدن یک کتیبه یا یک کاروانسرا نیست، بلکه قدم گذاشتن در هزاران سال تمدن، لمس شکوه پادشاهی داریوش و شنیدن پژواک عشق فرهاد در دل کوهستان است. اگر به دنبال تجربه‌ای متفاوت در سفرهای داخلی هستید،بازدید از این مجموعه تاریخی انتخابی هوشمندانه برای سفری پرماجرا، فرهنگی و آرامش‌بخش خواهد بود.

سوالات متداول

چرا بیستون یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه محسوب می‌شود؟
بیستون تنها یک منطقه باستانی نیست، بلکه گنجینه‌ای زنده از تاریخ، فرهنگ و اسطوره‌های ایرانی است.
چگونه می‌توان از کرمانشاه به مجموعه تاریخی بیستون دسترسی پیدا کرد؟
برای رفتن به بیستون، کافی است از شهر کرمانشاه وارد بزرگراه کنارگذر شرقی شوید و به سمت جاده کرمانشاه-همدان حرکت کنید.
بهترین زمان سفر به بیستون چه فصلی از سال است؟
بهترین فصل برای بازدید از بیستون کرمانشاه بهار است؛ زمانی که طبیعت منطقه سرسبز، خنک و زنده می‌شود.